Με αφορμή τον Joan Miró

" The only thing left in the world for me was poetry" J.M.

Ας το παραδεχτούμε! Το πιο ωραίο και ασφαλές μας καταφύγιο είναι αυτό των προκαταλήψεων και των στεγανών μας. Εμείς τα φτιάξαμε, και νομίζουμε ότι μας προστατεύουν. Ζω μέσα σε μια πληθώρα από τέτοια κουτάκια και τα τιμώ μόνο και μόνο γιατί όταν τελικά βρω την δύναμη και την αποφασιστικότητα να τα σπάσω, βιώνω μια πρωτόγνωρη έκπληξη και ανταμοιβή!

Μια τέτοια προκατάληψη για μένα ήταν γενικά το ρεύμα της τέχνης που έπεται του εξπρεσιονισμού και ειδικά εν όψει της επίσκεψής μου στην Βαρκελώνη αρχές Σεπτέμβρη, ο Joan Miró. Νόμιζα ότι ήταν ένας υπερεκτιμημένος, δήθεν καλλιτέχνης, δεν τον είχα σε μεγάλη υπόληψη, λίγο πολύ όπως τον σουρεαλισμό, τον κυβισμό και την αφηρημένη τέχνη γενικότερα, και όχι εντελώς άδικα εδώ που τα λέμε, κυρίως λόγου του τρόπου που η μεγαλοαστική και νεοπλουτιστική τάξη αντιμετωπίζει την τέχνη στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι της παρούσας ανάρτησης. 

Εκείνη η μέρα λοιπόν ξεκίνησε με εμένα και τον γρύλο μου να παίρνουμε το πρωινό μας και στη συνέχεια να κάνουμε επίσκεψη στο Museu Nacional D’ Art de Catalunya (MNAC) που τόσο εγώ όσο και ο γρύλος μου ξέρουμε και μας αρέσει. Άσε που υπάρχουν δύο πίνακες εκεί μέσα που λαχταρούσα να ξαναδώ. (O ένας ήταν ο February του Joaquim Vancells και ο άλλος το Tadem του Ramon Casas). Ακόμα και αν τώρα είδα τους ίδιους πίνακες, άλλα με άλλη οπτική από αυτή που τους είχα δει πριν τρια χρόνια, η βασική λειτουργία ήταν κυρίως εγκεφαλική, γνωστή και ασφαλής. Το οπτικό ερέθισμα των πινάκων περνάει από τον εγκέφαλο, αναλύεται, κρίνεται, δημιουργούνται συναισθήματα και σκέψεις. Όχι όμως και ανώδυνη. Η ομορφιά της τέχνης και η ομορφιά του κόσμου είναι κάτι που με πονάει. Με πονάει αφάνταστα. Ίσως θα πρέπει να κόψω τις πινακοθήκες για λίγο καιρό και να μην βάζω τον εαυτό μου σε αυτή την διαδικασία. 

Το πρόγραμμα όμως λέει ότι έπεται επίσκεψη στην κοντινή πινακοθήκη, ένα εκπληκτικό κτίριο που έχει κατασκευαστεί ειδικά για να στεγάσει το ίδρυμα Joan Miró και η αλήθεια είναι ότι η πρωινή επίσκεψη στο MNAC προγραμματίστηκε ως προθέρμανση και σκέφτομαι ότι μπορώ να κόψω τις πινακοθήκες, αμέσως μόλις δω και εκείνη και αν δεν μου αρέσει φεύγω. Έτσι και αλλιώς τους μοντερνισμούς εγώ και κυρίως ο γρύλος μου τις αντιμετωπίζουμε με επιφυλακτικότητα. Ο Joan όμως μας επιφύλασσε μια μεγάλη έκπληξη!

Εδώ μια μικρή παρένθεση: δεν φιλοδοξώ να παρουσιάσω εδώ το έργο του καλλιτέχνη, είμαι πολύ μικρή για να το κάνω. Αααα και εννοείται ότι στην έκθεση περιδιάβαινα με σύντροφο μια από τις καλύτερες φίλες μου και το audio guide του μουσείου. Μην κάνετε τον κόπο να πάτε χωρίς audio guide, εκτός και αν έχετε καλλιτεχνική αίσθηση και πείρα, που εγώ παραδέχομαι ότι δεν διαθέτω. Άρα χρειάζομαι τον ξεναγό που θα μου δώσει ιστορικά και καλλιτεχνικά στοιχεία, πότε έγινε ο πίνακας, ή το γλυπτό. Από τί έχει επηρεαστεί, ποιές ήταν οι συνθήκες της ζωής του καλλιτέχνη στην κάθε του περίοδο κλπ. Δεν ήταν ούτε σουρεαλιστής, ούτε ντανταϊστής, ούτε, ούτε. Επηρεάστηκε και εκφράστηκε μέσα από διάφορα κινήματα, αλλά ήταν απλά ο Miró. Κλείνει η παρένθεση. 

Μια από τις βασικές μου ανάγκες είναι να καταλαβαίνω. Όταν ζω κάτι έχω ερωτήσεις. Και Απαιτώ απαντήσεις. Χωρίς απαντήσεις τρελαίνομαι, δεν μπορώ. Χρειάζομαι απαντήσεις! Στην τέχνη η νοητική μου διεργασία είναι αυτή που μου παρέχει τις απαντήσεις. Με το που πάτησα το πόδι μου εκεί μέσα, ο Μιρό μου έκοψε το κεφάλι και το πέταξε μακριά! Δεν μπορούσα να καταλάβω τίποτα. ΤΙ-ΠΟ-ΤΑ! Δεν ξέρετε πόσο τρομακτικό είναι αυτό για ένα control freak. Ο γρύλος μου είχε λουφάξει κάπου τρομαγμένος. 

Αναγκάστηκα λοιπόν να νιώσω. Αρχηγέ Miró πώς μας το έκανες αυτό; Και εμείς Ναντιούλα μου, πώς το πάθαμε; Και επειδή αυτή η αίσθηση δεν περνούσε από το κεφάλι, είπαμε ήταν αποκομμένο, δεν μπορώ να δώσω και χαρακτηρισμούς σε αυτό που είδα. Με ρωτούσε ένα άτομο που εκτιμώ πολύ, αν μου έβγαζε παιδικότητα, ή θλίψη, ή κάτι άλλο. Εμένα στην παρούσα φάση μου βγάζει θλίψη ακόμα και ένα τηγάνι παέγια... Ο Miró μου βγάζει μόνο αίσθηση και ένστικτο. Ένστικτο πάνω στην οποίο μπορώ να βασιστώ. Και ως εκ τούτου ασφάλεια (??? άντε γεια!) Ίσως επειδή τα έργα του είχαν τρομερή αποφασιστικότητα και αυτοπεποίθηση. Τώρα που έχουν περάσει δύο εβδομάδες από την επίσκεψη και έχει επανέλθει η λογική μπορώ να φιλτράρω και να ερμηνεύσω τα ερεθίσματα μέσα από αυτή, αλλά βγαίνοντας από το μουσείο τρεις ώρες αργότερα ήμουν ανίκανη ακόμα και να μιλήσω. Δεν έβρισκα λέξεις για να προσδιορίσω το βίωμα. «Ήξερα» εκείνη τη στιγμή ότι υπάρχει κάποιο αισθητήριο πέραν του εγκεφάλου, μυστικό και κρυμμένο που είναι ικανό να σε οδηγήσει μέσα από πεπλεγμένες, άγνωστες ατραπούς στο φως. Την αναπολώ εκείνη την πρωτόγνωρη, άπιαστη αίσθηση! Τολμώ να την αποκαλέσω σχεδόν αισιοδοξία, ότι το ένστικτό μου είναι σωστό. Ό,τι έχω βιώσει και «καταλάβει» με την ψυχή μου, καλώς το έχω καταλάβει!

Painting (The white glove) Year finished 1925 Media Oil on canvas Measurements 113 x 89,5 cm Credits Fundació Joan Miró, Barcelona Comments The free, undefined forms of some of his works during this period provide a counterpoint to other pieces with more schematic figurations. Such is the case with The White Glove, in which the careful selection of the elements in the composition and their balanced arrangement on an undefined background place them on a more general level, representing ideas rather than concrete objects.

Painting (The white glove)
Year finished 1925
Media Oil on canvas
Measurements 113 x 89,5 cm
Credits Fundació Joan Miró, Barcelona
Comments The free, undefined forms of some of his works during this period provide a counterpoint to other pieces with more schematic figurations.
Such is the case with The White Glove, in which the careful selection of the elements in the composition and their balanced arrangement on an undefined background place them on a more general level, representing ideas rather than concrete objects.

Original title Le sourire d'une larme
Title The smile of a tear
Year finished 1973
Media Acrylic on canvas
Measurements 200 x 200 cm
Credits Fundació Joan Miró, Barcelona. On loan from Gallery K. AG
Comments There is an apparent incompatibility in the title The smile of a tear. The two concepts express opposing sentiments that are poetically softened by their grammatical juxtaposition. There is also a contrast between the upper half of the picture, in which the original texture of the canvas is clearly exposed, and the lower half with its strong colouring; or between the freer treatment above, with squirls and patches of white, and the organised distribution of the colours below, as if recalling the artificial divisions between fields.
The link between the two parts is a black tear standing on the horizon.