Κόκκινο κρίνο στην αλάνα

"Όμως εσύ που δεν έχεις φωνή, πού θα σταθείς να απαγκιάσεις; Πώς θα σμίξεις το φως με το χώμα;" 
Γ.Ρ.

Francisco Goya, The Third of May 1808 in Madrid: the executions on Principe Pio hill, 1808, 1814-15, oil on canvas, 8' 9" x 13' 4" (Museo del Prado, Madrid)

Στις 2 Μαϊου 1808 οι Ισπανοί επαναστάτησαν ενάντια στον επιβεβλημένο από τους Γάλλους βασιλιά Ιωσήφ Βοναπάρτη, ενώ η βασιλική οικογένεια της Ισπανίας είχε από καιρό εγκαταλείψει την χώρα. Η μάχη έγινε με πενιχρό και ακατάλληλο οπλισμό, όπως αγροτικά εργαλεία και μπαλτάδες, χατζάρες και ότι μέσα διέθεταν οι Ισπανοί επαναστάτες και ήταν εξ αρχής καταδικασμένη. Οι δρόμοι της Μαδρίτης πλημυρίζουν αίμα. 

Στις 3 Μαϊου οι Γάλλοι στρατιώτες εκτελούν όλους τους αιχμάλωτους Ισπανούς επαναστάτες. Το 1814 ο Φρανσίσκο Γκόγια, ζωγραφίζει σε δύο πίνακες "η 2η Μαϊου 1808" και "η 3η Μαϊου 1808" τα γεγονότα της Ισπανικής Αντίστασης. Στον πίνακα 3η Μαϊου οι Γάλλοι στρατιώτες σημαδεύουν έναν Ισπανό που ανοίγει τα χέρια σαν σημάδι υποταγής σε εκείνους και στη μοίρα. Μπορεί και να είναι χειρονομία αντίστασης. Μπορεί και θάρρους. 

Αριστερά νεκροί που μόλις εκτελέστηκαν, από κάτω του το αίμα τους που σύντομα θα ενωθεί με το δικό του, στην άλλη πλευρά μια ατελείωτη σειρά από Ισπανούς επαναστάτες που σύντομα θα έρθουν στη θέση του. Η σειρά τείνει προς την πόλη και τον πολιτισμό, αλλά στο σημείο της εκτέλεσης συμβαίνει μια επίδειξη απανθρωπιάς των ανθρώπων προς τους ανθρώπους. Ο ζωγράφος επίτηδες και συμβολικά δίνει τον χρόνο εκτέλεσης τη νύχτα. Τον ανθρωπισμό τον καλύπτει το σκοτάδι. 

Η κεντρική φιγούρα είναι ξεκάθαρα ένας φτωχός εργάτης, που με τα χέρια ανοιχτά γίνεται Χριστός και θυσιάζεται για τους συμπατριώτες του. Το φως από το μοναδικό φανάρι, λούζει το θλιμμένο του πρόσωπο. Είναι απογοητευμένος; Τί μπορεί να λέει; Ίσως, "Ζήτω η πατρίδα!", "Νενικήκαμεν!", "Γιατί;", "Αξίζει να ζεις για ένα όνειρο και ας είναι η φωτιά του να σε κάψει", "Εγώ πεθαίνω, αλλά θα έρθουν άλλοι στη θέση μου", "Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει". Ότι και αν υποθέσουμε, ότι λόγια και αν του βάλουμε στο στόμα, είναι δυνατόν να έχουμε δίκαιο. Από την άλλη, οι εκτελεστές, σκυφτοί, σαν έντομα, εκτελούν εντολές χωρίς νοητική και συναισθηματική εμπλοκή. Απαγκιστρώνονται από την ανθρώπινη ιδιότητα, και γίνονται όργανα μιας απάνθρωπης εντολής. "Σκοπεύσατε... πυρ!" 

Ένας μαχητής της ελευθερίας, πεθαίνει εδώ μπροστά μας. Όχι στη μάχη, αλλά άδοξα, σαν ζώο, σε μια εκτέλεση. Ο μαχητής της ελευθερίας των αιώνων, πεθαίνει κάθε φορά εκτελεσμένος από το κακό. Εκείνη τη στιγμή το κακό ήταν οι Γάλλοι, έκτοτε όμως το κακό έχει λάβει πολλά πρόσωπα. Πολλά και γνωστά πρόσωπα. Σκοτεινά πρόσωπα. Μόνο ο μαχητής είναι φωτεινός και αιώνιος νεκρός.

Francisco Goya, Third of May, 1808, 1814-15 (detail)

Εμένα ο νους μου την ώρα που στεκόμουν μπροστά στον πίνακα, συμπτωματικά στις 3 Μαϊου 2014, πήγε στους 200 εκτελεσμένους της Καισαριανής. Πήγε στον Νίκο Μπελογιάννη. Πήγε σε έναν Ήλιο που έπεσε αθόρυβα από την πίεση και την αδικία... Αλλά αυτό ήταν μόνο ένα στιγμιότυπο της "Εκτέλεσης". Έχουν προηγηθεί πολλοί και ακολουθούν και άλλοι. Και αυτό λέγεται "έλλειψη ανθρωπισμού"

Α. Τάσσου, ξυλογραφία στη μνήμη των εκτελεσμένων της Καισαριανής

"Γιατί οι άνθρωποι δεν πεθαίνουνε πια
μα συνεχίζουν την πάλη απ' το πόστο που πέσανε,
ίσαμε να βρεθεί η νίκη στα χέρια σας
τα κατάκοπα, τα φαγωμένα, τα νεκρά, 
γιατί άλλα κόκκινα χέρια, άμα πέσουν τα χέρια σας, 
θα σπείρουν σ' ολον τον κόσμο τα οστά των ηρώων σας,
κι έτσι ο σπόρος θα γεμίσει πια όλη τη γη
κι η γης μας επί τέλους
επί τέλους θα καρπίσει"
P. Neruda

(Τώρα τί να κάνω που δεν μου πολυαρέσει ο Νταλάρας, αλλά έλα που αυτό το τραγούδι δεν το έχει πει άλλος)

Η ανάρτηση γράφτηκε με αφορμή την εξέταση της νεοελληνικής γλώσας των πανελλαδικών για την έλλειψη ανθρωπισμού και όλα τα υπέροχα, ιδεαλιστικά κατεβατά που έγραψαν οι "καλά προετοιμασμένοι" έφηβοι της χώρας, που έχει γεμίσει το κεφάλι τους Παπανούτσο, αλλά οι καρδιές τους προσπαθούν να βρουν τρόπο να επικοινωνήσουν όλα τους τα όνειρα, όταν η εκπαίδευση τους χαντακώνει στην επαναλαμβανόμενη μετριότητα. Έτσι θυμήθηκα τον συγκλονιστικό πίνακα του Φρανθίθκο Γκόγια "Η Εκτέλεση" που λέει τα πάντα για τον ανθρωπισμό. Θα ήθελα να μπορούσα τώρα να πάρω μέρος στις εξετάσεις, για να μπορέσω να γράψω αυτό που πραγματικά θέλω, χωρίς κλισέ, χωρίς αγωνία για το μέλλον μου.